Zamek tarnowski
Zamek tarnowski zbudowany został w latach 1328-1331 przez Spycimira Leliwitę, na północno-zachodnim zboczu Góry św. Marcina. Był rezydencją właścicieli Tarnowa i centrum administracyjnym dóbr tarnowskich.
Teren na którym powstał zamek, podzielony został na dwie części: na wyższej znajdował się zamek wysoki - warowna rezydencja, na niższej przygródek - zaplecze gospodarczo-administracyjne. Obie części oddzielone były od siebie rowem, a całość otoczona murem. Łącznie powierzchnia zamku wynosiła ok. 2 000 m2, co czyniło go jedną z największych tego typu budowli w Polsce.
Zamek cały czas był rozbudowywany przez kolejnych właścicieli. Początkowo znajdowały się tam murowane budynki i cylindryczna wieża zamku wysokiego, a także drewniana zabudowa przygródka. W 1331 r. biskup krakowski Jan Grotowic, poświęcił kaplicę zamkową pw. Najświętszej Maryi Panny. Po najeździe w 1441 r. zamek został spalony, odbudował go Jan Amor Tarnowski Młodszy, który wzniósł dwie nowe baszty i wał od strony południowej.
W latach 1519-1527 zamek przebudował w stylu renesansowym Jan Amor Tarnowski. Otoczył go murowano-ziemnymi fortyfikacjami bastejowymi. W tym czasie, była to jedna z najwspanialszych rezydencji w Polsce, a także ważny ośrodek kulturalny, na którym gościło wiele ważnych osobistości tego okresu.
W 1570 r. zamek przeszedł w ręce księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego, doszło wtedy do tzw. wojny o hrabstwo tarnowskie, podczas której zamek zdobyto i obrabowano. Wyrokiem królewskim wrócił on z powrotem do swojego właściciela, który dokonał dalszej rozbudowy zamku wysokiego. Według inwentarzy z lat 1603 i 1618 zamek liczył. ok. 100 pomieszczeń, w tym 35 ogrzewanych.
Po 1630 r. zamek opustoszał, a przed 1723 r. został całkowicie porzucony. Z jego ruin pozyskiwano materiał na budowę kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Tarnowie, a w 1848 r. usypano na nich kopiec ku czci ofiar rabacji galicyjskiej.
Obecnie pozostałości zamku, ulegają z roku na rok coraz większej dewastacji.
2020 r.
Źródła
- Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, województwo krakowskie, pod red. Jerzego Szablowskiego, z. 13, powiat tarnowski, oprac. Józef E. Dutkiewicz, Warszawa 1953.
- Moskal Krzysztof, In Castro Nostro Tarnoviensi. Zamek Tarnowski jako rezydencja, warownia i centrum administracyjno-gospodarcze dóbr Tarnowskich, Tarnów 2004.
- Moskal Krzysztof, Leliwici z Melsztyna i ich zamki, Nowy Sącz 2007.
- Moskal Krzysztof, Zamek Tarnowski [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. Andrzej Niedojadło, Tarnów 2010.
- Ziobro Wiesław, Tarnów i region tarnowski. Przewodnik, Tarnów 2019.