Józef Grzegorz Wojtarowicz
Ksiądz Józef Grzegorz Wojtarowicz - biskup tarnowski w latach 1840-1850
Urodził się 10 marca 1791 r. w Szynwałdzie. Jego rodzicami byli Wawrzyniec Wojtarowicz i Salomea Wojtarowicz, z domu Kabaj. Mieszkali pod numerem 60, w części Szynwałdu zwanej Spyrówka. Byli chłopską rodziną, posiadającą duże gospodarstwo rolne. Grzegorz Wojtarowicz został ochrzczony w Szynwałdzie, przez ks. Franciszka Wojtarowicza (brata ojca), ówczesnego wikariusza w Tarnowie. Na jego chrzest zaproszono aż 2 pary chrzestnych, byli to: ksiądz proboszcz Antoni Litwiński i jego siostra Regina Litwińska, będąca zarazem gospodynią plebańską oraz Wawrzyniec Litwiński i Agata Krakowska. Miał jeszcze dwóch braci, Mateusza i Łukasza, którzy zmarli przedwcześnie w 1800 r.
Prawdopodobnie w 1805 r. rozpoczął naukę w szkole ludowej w Szynwałdzie. Trzy lata później rodzice posłali go do Gimnazjum tarnowskiego. W 1813 r. wstąpił do Seminarium Generalnego we Lwowie. Musiał być studentem zdolnym i pilnym, gdyż zwrócił na niego uwagę biskup przemyski A. Gołaszewski, który postanowił go dalej kształcić w Wiedniu. J. G. Wojtarowicz wyjechał do Wiednia w 1817 r. i rozpoczął tam naukę w kolegium pod wezwaniem św. Augustyna tzw. Augustineum, którą ukończył w 1819 r.
29 czerwca 1817 r. przyjął święcenia niższe, z rąk wikariusza generalnego archidiecezji wiedeńskiej, ks. Pawła Mateusza Steindla. Kolejne święcenia: diakonatu i kapłańskie przyjął w sierpniu 1817 r. Od 1819 do 1835 r. wykładał teologię moralną na Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu. W 1820 r. został mianowany przez bpa A. Gołaszewskiego sekretarzem konsystorza, w 1826 r. referentem konsystorza. W 1828 r. został mianowany inspektorem szkół normalnych w całej diecezji przemyskiej. W 1830 r. został mianowany kanonikiem honorowym przemyskim, w 1835 r. prałatem scholastykiem, w 1836 r. prepozytem kapituły przemyskiej.
22 listopada 1840 r. został konsekrowany w Przemyślu na biskupa tarnowskiego.
Mitra bpa Józefa Wojtarowicza
Ingres do katedry tarnowskiej odbył się 29 listopada 1840. Był pierwszym biskupem tarnowskim pochodzenia chłopskiego. W dniu ingresu ogłosił list pasterski po polsku i po łacinie do duchowieństwa i wiernych, w którym nakreślił główne punkty swoich rządów: wychowanie młodzieży, zakładanie szkół parafialnych, podniesienie i uaktywnienie życia wewnętrznego księży i wiernych, opieka nad służbą, walka z pijaństwem. Zgodnie z tym programem jeszcze w tym samym roku wprowadził język polski do notyfikacji diecezjalnych, wydawanych do tej pory w języku łacińskim i niemieckim. W czasie pełnienia funkcji biskupa napisał jeszcze kilka listów pasterskich. 3 z nich poświęcił odpustom, 1 problemowi abstynencji i Towarzystwu Trzeźwości, 2 rabacji chłopskiej. Z jego inicjatywy nastąpiła reorganizacja sieci dekanalnej i parafialnej, w latach 1841-1844 utworzono 7 nowych dekanatów. W 1841 r. rozpoczął wizytację diecezji. W czasie wizytacji zwracał uwagę na prawidłowe funkcjonowanie parafii, jej uposażenie oraz na problemy duszpasterskie i moralne. W 1845 r. wydał nowy, szczegółowy "Porządek nabożeństwa". Polecał nauczać lud pieśni kościelnych, różańca i korzystania z polskich modlitewników. Wydał szereg zarządzeń w sprawie katechizacji w szkole i w kościele. W ciągu 9 lat pasterzowania rozbudował szkolnictwo średnie, żeńskie, trywialne, parafialne i filialne, zreformował Seminarium Duchowne.
Za jego rządów w 1844 r. założono Towarzystwo Wstrzemięźliwości, do walki z pijaństwem. Zaangażował się osobiście w tę akcję i tylko w roku powstania na 1 040 947 wiernych w jego diecezji aż 433 469 (41,6 %) osób złożyło śluby całkowitej abstynencji, a 297 657 (28,49 %) miernej abstynencji. Było to największe osiągnięcie w tym zakresie na ziemiach polskich, zaniechane po wydarzeniach z 1846 r. Nakazał dwukrotne przeprowadzenie w diecezji misji ludowych. W 1842 r. w celu pogłębienia religijności, podniesienia moralności i walki z pijaństwem. W 1846 r. w celu wzbudzenia ducha pokuty wśród uczestników rzezi. W latach 1848-1849 bronił Wyższe Seminarium Duchowne w Tarnowie przed zamknięciem i zakwaterowaniem w nim wojska. W 1847 r. zachęcał duchowieństwo do ofiar na rzecz głodującej Irlandii.
Pieczęć bpa Józefa Wojtarowicza
W podejmowaniu decyzji był bardzo powściągliwy i ostrożny. W działalności duszpasterskiej rzadko sam decydował, swój sąd opierał na opinii dziekanów i zaufanych proboszczów. Nie wstydził się swojego chłopskiego pochodzenia. "Gdy był biskupem tarnowskim... sędziwemu ojcu, który nie zmienił stroju płóciennicy dał w swym pałacu przytułek. Widywano też w pojeździe biskupa w fioletach ze starcem w płóciennicy".
Bp Józef Grzegorz Wojtarowicz, zwłaszcza w pierwszym okresie swego urzędowania, idąc za przykładem biskupów galicyjskich, okazywał lojalność wobec władz austriackich, a zwłaszcza wobec cesarza. To posłuszeństwo wykazywał przede wszystkim w zarządzeniach, listach i odezwach. Generalnie nie mieszał się do polityki, starał się z władzami państwowymi utrzymywać poprawne stosunki, które jednak po 1846 r. zaczęły się psuć.
W 1846 r. w związku z tzw. rabacją galicyjską wydał odezwę skierowaną do duchowieństwa i mieszkańców obwodu tarnowskiego. Potępił w niej okrucieństwo i zaślepienie chłopów, wzywał do zaprzestania rzezi. Następnie wydał list skierowany do duchowieństwa, stanowiący komentarz do brewe papieża Grzegorza XVI, w którym ten potępił próbę powstania narodowego i kapłanów nielojalnych wobec cesarza. W 1848 r. przystąpił do Rady Narodowej we Lwowie, która od cesarza żądała autonomii dla Galicji, uwłaszczenia chłopów oraz języka polskiego w szkołach i urzędach. W 1949 r. przewodniczył Konferencji Episkopatu Galicyjskiego i wraz z innymi ordynariuszami Galicji podpisał memoriał do cesarza Franciszka Józefa I o przywrócenie kościołowi katolickiemu pełnej wolności.
Takim postępowaniem naraził się władzom austriackim, dlatego został wezwany do Wiednia, gdzie minister wyznań religijnych hr. L. Thun przedstawił mu zarzuty, które od paru lat były zbieranie przez Gubernium. Oskarżano go o nieodpowiednią postawę, niedotrzymanie przysięgi lojalności, potępienie rzezi galicyjskiej i kontakty z ludźmi podejrzanymi politycznie. Próby obrony nie przyniosły żadnego skutku, dlatego został zmuszony do rezygnacji ze stanowiska. 25 września 1850 r. papież Pius IX na żądanie rządu austriackiego zwolnił biskupa J. G. Wojtarowicza z obowiązków ordynariusza tarnowskiego. Wyznaczono mu pensję emerytalną w wysokości 5 tyś. florenów i pozostawiono wolność, co do wyboru miejsca zamieszkania, ale poza diecezją tarnowską.
Po odejściu początkowo zamieszkał w Mogile w klasztorze oo. Cystersów, w 1857 r. w Krakowie, w parafii św. Mikołaja na Wesołej, a nieco później przy parafii św. Floriana. O jego życiu i działalności na terenie Krakowa niewiele wiadomo. Nie pozostawił tu bowiem po sobie żadnych pamiątek i dokumentów, nigdzie się nie udzielał. Pewne jest jednak, że cieszył się tu ogromnym szacunkiem ze strony ludzi biednych, którym pomagał a także ze strony znanych osobistości z którymi się przyjaźnił. W ostatnich latach życia ciężko chorował.
Zmarł 31 maja 1875 r. w Krakowie.
Pogrzeb z udziałem biskupów, w tym tarnowskiego Józefa Alojzego Pukalskiego, profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego, członków Akademii Umiejętności i tłumów mieszkańców Krakowa odbył się 3 czerwca 1875 r. na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. W 1975 r. w stulecie śmierci, bp Jerzy Ablewicz zorganizował jubileusz i sprowadził szczątki biskupa J. G. Wojtarowicza do Tarnowa. Złożono je w krypcie pod kaplicą Najświętszego Serca Jezusowego w bazylice katedralnej. W uroczystościach brał udział kardynał Karol Wojtyła, a także blisko 40 osobowa delegacja z Szynwałdu. Biskup Ablewicz powiedział wówczas "Ewangeliczna prostota sprawiła, że biskup Józef Grzegorz miał odwagę w bardzo ciężkich czasach przeciwstawiać się odważnie złu".
Od 1906 r. jedna z ulic Tarnowa nosi imię J. G. Wojtarowicza.
W dniu 17 lipca 1994 r. Szynwałd świętował jubileusz 650-lecia istnienia wsi i parafii. Z tej okazji poświęcono pomnik - figurę św. Józefa wraz z popiersiem bpa Józefa Grzegorza Wojtarowicza. Na cokole pomnika umieszczona została tablica z napisem: Ks. Biskupowi Józefowi Grzegorzowi Wojtarowiczowi Ordynariuszowi Tarnowskiemu 1840 - 1850 Wielkiemu Synowi Szynwałdu w 650 Rocznicę Powstania Parafii 1344 - 1994 Parafianie.
Zobacz również
Wykaz źródeł
- Fotografia ze zbiorów Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie.
- Jedynak Andrzej, Z chłopskiej zagrody na biskupią stolicę, Biskup Józef Grzegorz Wojtarowicz, Ordynariusz Tarnowski, Tuchów 1998.
- Nowak Adam, Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, t. 1, Biskupi i kanonicy, Tarnów 1999.
- Plebanek Kazimierz, Szynwałd, 650-lecie dziejów wsi i parafii, Szynwałd 1994.
- Sawczyk Barbara, Sąsiadowicz Maria, Stańczyk Ewa, Ocalić od zapomnienia… Patroni tarnowskich ulic, t. 2, O-Ż, Tarnów 2004.
